مقاله: کبد چرب

مقدمه:

یکی از بیماری‌های جدی که بشر امروز را در مقیاسی وسیع مبتلا نموده و نتیجه بارز تغذیه نادرست و روش زندگی ناسالم جامعه مدرن می‌باشد، بیماری کبد چرب است.
این بیماری روندی رو به رشد داشته و به‌طرز قابل ‌توجهی در میان عموم مردم رو به افزایش است. امروزه از هر سه آمریکایی، یک نفر به این بیماری مبتلاست[۱] و آمار مشابهی در سایر کشورهای پیشرفته و نیز در کشورهای در حال رشدی که روش تغذیه و زندگی وارداتی کشورهای پیشرفته را پذیرفته و تقلید می‌کنند، وجود دارد.
بروز این بیماری با رژیم غذایی حاوی میزان بالای چربی و همچنین مصرف مواد گوشتی، حیوانی و لبنیات رابطه مستقیم دارد.[۲]
پرداختن به موضوع این بیماری از چندین جهت حائز اهمیت است:

1. بیماری کبد چرب امروزه شایع‌ترین بیماری کبدی در جهان می‌باشد و میزان آن رو به افزایش است؛ یعنی تعداد افراد مبتلا به کبد چرب بیشتر از مبتلایان به بیماری‌های ویروسی کبد (هپاتیت B و C) بوده و همچنین اثرات و پیامدهای سلامتی ناشی از آن جدی‌تر از هپاتیت‌های ویروسی است.
2. در حقیقت این بیماری امروزه در مقیاسی اپیدمیک در سطح جهانی بروز نموده و عامل ایجاد هپاتیت مزمن یا تورم و التهاب مزمن است.
   ۳۰٪ موارد آنزیم‌های کبدی بالا و غیرنرمال، نتیجه بیماری کبد چرب می‌باشد.
3. این بیماری نه‌تنها در بزرگسالان بلکه در کودکان نیز رو به افزایش است.
4. تجمع چربی در کبد یک بیماری بی‌خطر نبوده بلکه در نهایت می‌تواند به التهاب کبدی یا هپاتیت (Steatohepatitis)، سیروز کبدی و حتی سرطان کبد منجر گردد.
   در حقیقت می‌توان گفت، کبد چرب امروزه اولین عامل ایجاد بیماری‌های مزمن کبدی، بزرگ‌ترین علت ایجاد سرطان کبد و بالاترین دلیل پیوندهای کبد است.
5. در مقایسه با سایر عوامل ایجاد هپاتیت، مانند هپاتیت‌های ویروسی و هپاتیت ناشی از الکل، بیماری کبد چرب عامل مرگ‌ومیر بالاتری در افراد است. (تقریباً سه مرگ توسط هپاتیت ناشی از تجمع چربی در مقابل دو مرگ ناشی از هپاتیت‌های ویروسی و یا الکل)[۳]
6. بیماری کبد چرب به‌طور مشخص مربوط به میزان چربی اضافه در کل بدن به‌خصوص وجود چربی اضافه در ناحیه شکم و داخل شکمی است.
7. ۲۵% از کسانی که تجمع چربی در کبد دارند به مرحله هپاتیت یا التهاب کبدی می‌رسند (Steatohepatitis) و ٪۲۲-۱۰ از این افراد در عرض ده سال آینده خواهند مرد.[۴] اختلالات متابولیکی بدن در نتیجه تغذیه ناسالم، چاقی (به‌خصوص چاقی در ناحیه شکم)، عدم فعالیت بدنی و روش ناسالم زندگی به وجود می‌آید. اختلالات متابولیکی و التهاب عمومی بدن باعث بالا رفتن مقاومت سلولی به انسولین، اختلال در سوخت‌وساز چربی و در نهایت انباشت چربی در سلول‌های کبدی می‌شود.
   بنابراین بیماری کبد چرب بخشی از مجموعه سندروم متابولیک (اختلالات متابولیکی) است که شامل دیابت، چاقی، بیماری قلب و عروق، بالا بودن کلسترول و فشارخون می‌شود.
8. حائز اهمیت فراوان است بدانیم، مواد حیوانی مانند لبنیات و گوشت، رژیم غذایی با میزان چربی بالا به‌خصوص چربی‌های حیوانی و اکثر روغن‌های مایع گیاهی، انواع قندهای مصنوعی، انواع شیرینی‌ها و پختنی‌های شامل آرد و شکر و روغن، آرد سفید، شکر سفید، نوشابه‌های مختلف، تمام غذاهای موسوم به فست‌فود (Fast Food)، انواع سوسیس و کالباس و گوشت‌های فراوری‌شده، انواع غذاهای کنسروی بسته‌بندی‌شده (فراوری‌شده) کارخانه‌ای، عدم مصرف مواد گیاهی یا مصرف اندک آن‌ها و در نتیجه کمبود فیبر غذایی در رژیم روزمره، که برای تغذیه باکتری‌های مفید روده ضروری هستند (به نقش این باکتری‌ها در جلوگیری از التهاب عمومی بدن و جلوگیری از ایجاد سندروم متابولیک و در نتیجه پیشگیری از بیماری کبد چرب در ادامه مقاله اشاره خواهد شد)، همگی در ایجاد این بیماری نقش دارند.
   بنابراین توسط تصحیح روش زندگی و رژیم غذایی روزمره، افزایش فعالیت بدنی و کاهش وزن می‌توان از این اپیدمی که گریبان‌گیر بشر امروز شده، جلوگیری کرد و در صورت بروز قبلی، به درمان آن پرداخت.
9. درمان کبد چرب رژیم غذایی صحیح گیاهی است.

حائز اهمیت:

با حذف غذاهای فراوری‌شده، غذاهای حیوانی (شامل انواع گوشت، مرغ، ماهی)، لبنیات و همچنین افزایش فعالیت بدنی، بیماری کبد چرب به‌آسانی درمان می‌شود.

اهمیت کبد:

کبد بزرگ‌ترین عضو داخلی بدن است؛ عضوی بسیار مهم که عملکردهای مختلف ترشحی، تصفیه و پاک‌سازی، متابولیک و تغذیهای فراوانی را انجام میدهد. سلامت کبد برای حفظ هوموستازی، تعادل و سلامت فیزیولوژیک بدن حیاتی است.
کبد در فعل‌ و انفعالات متابولیک، شکستن سنتز و کلیه مواد غذایی از جمله گلوکز، پروتئین و لیپوپروتئین‌ها (حاصل سوخت‌وساز چربیها) نقش فعال و حیاتی ایفا میکند.
کبد همچنین مکان اصلی برای متابولیسم، تجزیه‌ و تحلیل و سمزدایی بسیاری از مواد مضر داخلی و خارجی (مانند داروها و سموم) است. هر آنچه میخوریم، مینوشیم یا به طریقی وارد بدن میکنیم از کبد عبور کرده، تجزیه شده و مواد زائد و سمی آن در کبد فیلتر شده و از بدن خارج میگردد.
بنابراین سلامت کبد در سلامت بدن نقش اساسی و حیاتی دارد.
بیماری کبد چرب در اثر تجمع سلول‌های چربی (تری‌گلیسیریدها) در سلول‌های کبدی به‌ مرور زمان ایجاد می‌گردد. این تجمع در اثر افزایش میزان اسیدهای چربِ ورودی به کبد و کاهش خروج آن‌ها از کبد است.
التهاب عمومی بدن (Inflammation) که نتیجه تغذیه ناسالم میباشد، باعث بالا رفتن مقاومت سلولی به انسولین شده، در نتیجه عملکرد انسولین دچار اختلال گشته، متابولیسم چربی‌ها از حالت طبیعی تغییر نموده و باعث افزایش ورود اسیدهای چرب به کبد میشود.
به زبان ساده میزان قند و چربی فراوان در رژیم غذایی روزمره و عدم نیاز بدن به میزان انرژی تولیدشده از این مواد باعث:

1. ایجاد التهاب عمومی بدن و بالا رفتن مقاومت سلولی به انسولین
2. ترشح بیش‌ از حد انسولین در نتیجه‌ افزایش مقاومت سلولی
3. بالا رفتن میزان اسیدهای چرب و گلوکز در حال گردش در خون
4. ورود چربی و قند اضافه به کبد برای متابولیزه شدن و همچنین ذخیره‌سازی
5. کاهش خروج تریگلیسیریدها (حاصل متابولیسم قندها و چربی‌ها در کبد) از کبد به دلیل عدم تعادل انرژی و سوخت‌وساز (عدم نیاز به این مواد اضافه) و در نهایت باعث تجمع چربی‌ها در کبد میگردد.

غذاهای غنی و سرشار از قند و چربی که کالری فراوان تولید میکنند و عدم انجام فعالیت بدنی و ورزش و زندگی نشسته و بدون حرکت (که نیاز به این کالری فراوان و سوخت‌وساز این مواد ندارد)، به‌مرور باعث تجمع چربی‌ها در کبد می‌شود.
چربی‌های تجمع‌یافته در طول زمان در سلول‌های کبدی باعث ایجاد کبد چرب، التهاب مزمن کبدی و در نهایت سیروز کبدی میگردند.
پس به‌طور خلاصه ایجاد کبد چرب در نتیجه تجمع سلول‌های چربی (تری‌گلیسیریدها) در کبد به‌واسطه‌ افزایش گلوکز و چربی‌های موجود در خون (افزایش کالری اضافه ورودی به بدن) و کاهش نیاز بدن به انرژی (در نتیجه‌ زندگی نشسته و بدون فعالیت چشمگیر روزمره) است. التهاب عمومی بدن و در نتیجه بالا رفتن مقاومت سلولی به انسولین در این پروسه نقش اساسی دارد.
باید دانست که مصرف الکل نیز باعث ایجاد کبد چرب مشابهی از نظر ساختمان سلولی و پاتولوژی میگردد؛ اما بیماری کبد چرب که امروزه از آن صحبت می‌شود، در افراد غیرالکلی و مشخصاً در اثر تغذیه ناسالم (فست‌فودها و غذاهای چرب) و روش ناسالم زندگی (مشخصاً عدم فعالیت بدنی) به وجود میآید.

وظایف کبد در متابولیسم چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها (قند):

1. تجزیه اسیدهای چرب (چربیهای ورودی به بدن همراه غذا) به ترکیبات کوچک‌تر که صرف تولید انرژی شوند.
2. ساخت تری‌گلیسیریدها عمدتاً از کربوهیدرات‌ها و به میزان کمتر از پروتئین‌ها برای تولید انرژی
3. ساخت سایر لیپیدها از اسیدهای چرب ورودی که در ساختمان سلولی و برای سنتز هورمون‌ها یا سایر اعمال حیاتی بدن به کار می‌آیند؛ مانند کلسترول و فسفولیپیدها
4. حفاظت ارگان‌ها از میزان فراوان گلوکز در خون

میزان بالای گلوکز در خون میتواند باعث جراحت سلولی در ارگان‌های مختلف بدن گردد. به همین دلیل کبد گلوکز اضافه را از خون جذب کرده و آن را تبدیل به تری‌گلیسیرید میکند. در شرایط عادی این تری‌گلیسیرید کبد را ترک کرده، برای تولید انرژی و سوخت ماهیچهها وارد سلول‌های مختلف می‌شود.
اما در صورت وجود مقادیر فراوان گلوکز در خون، انسولین که هورمون تنظیم قند خون است، از پانکراس ترشح شده و در شرایط وجود قند بالا در خون اجازه خروج تریگلیسریدها از کبد را نداده و اولین مرحله تجمع چربی در کبد به وجود می‌آید.

شرایط وجود مقادیر فراوان‌ تری‌گلیسیرید در کبد:

1. بالا بودن قند خون باعث افزایش تولید اسیدهای چرب آزاد از گلوکز (قند خون) توسط کبد می‌گردد.
2. غذاهای غنی که دارای کالری بالا، میزان بالای چربی، کربوهیدرات و حتی پروتئین می‌باشند.
3. در هر حالتی که چربی به‌ جای کربوهیدرات صرف تولید انرژی گردد؛ در این موارد مقادیر زیاد تری‌گلیسیرید از بافت چربی آزاد شده به ‌صورت اسید چرب آزاد در خون حمل گردیده و در صورت عدم مصرف (بالا بودن قند و چربی و کالری) به‌ صورت تری‌گلیسیرید در کبد اندوخته می‌گردد.

آسیب‌شناسی (Pathology):

تجمع سلول‌های چربی در کبد (کبد چرب) به التهاب سلول‌های کبدی و هپاتیت چرب (Steatohepatitis) انجامیده و در ادامه باعث ایجاد فیبروز یا سختی کبدی، سیروز کبدی و در مواردی سرطان کبد میگردد.
خبر خوب این‌که در هر مرحلهای که شخص تصمیم به انتخاب روش تغذیه (گیاهی و سالم) و زندگی سالم (از جمله و بسیار مهم ورزش و فعالیت بدنی) بگیرد، نه‌تنها پروسه بیماری‌زایی در کبد را متوقف نموده، بلکه با قدرت ‌ترمیم و دوباره‌سازی، که به‌طرز شگرفی در تمام سلول‌های بدن به درجات مختلف و به‌خصوص در کبد وجود دارد، کبد می‌تواند به کاهش التهاب و بازسازی مجدد خود پرداخته و اعمال فیزیولوژیک خود را از سر گیرد.
در ابتدا تری‌گلیسیریدها در حفرههای کوچکی در سیتوپلاسم سلول‌های کبدی و در اطراف هسته سلول جمع میشوند؛ در این مرحله هنوز ساختمان سلولی در ظاهر به هم نریخته است.
با پیشرفت بیماری در اثر تجمع بیشتر چربی در کبد، این حفرهها یا کیسههای چربی بزرگ‌تر شده و با افزایش تعدادشان برخی از آنان به‌هم‌پیوسته و بزرگ‌تر گردیده و هسته سلول را به کناری رانده و باعث تغییر ساختمان ظاهری سلول میشوند.
زمانی که در مشاهده سلول‌های کبد توسط میکروسکوپ میزان چربی از %10-5 سلول کبد فراتر رود، آن را کبد چرب مینامند.

علائم بیماری و روش تشخیص آن:

اکثر افراد دارای کبد چرب به ‌جز در مراحل انتهایی، سمپتوم یا نشانه خاصی از خود نشان نمیدهند؛ و این بیماری اکثراً به‌ واسطه بالا بودن آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون هنگام مراجعه به پزشک به دلایل دیگر، تشخیص داده میشود. سونوگرافی کبد بهترین روش تأیید وجود این بیماری است.
گاه بیوپسی کبد برای تشخیص مرحله بیماری و میزان وجود چربی توسط پزشک توصیه میشود.
به دلیل این‌که کبد چرب را به‌آسانی می‌توان توسط رژیم غذایی صحیح، کاهش وزن و افزایش فعالیت بدنی درمان نمود، نیازی به بیوپسی نیست؛ به‌خصوص که این عمل دارای ریسک‌های خاص خود از جمله خونریزی، درد و جراحت کبدی است.
شدت پیشرفته بودن کبد چرب را به سه درجه، از یک تا سه، تقسیمبندی میکنند که یک کمترین و سه بیشترین درجه درگیری کبد و سلول‌های کبدی را نشان میدهد.

عوامل به‌وجودآورنده کبد چرب:

1. تغذیه ناسالم در جامعه مدرن و رژیم غذایی موسوم به رژیم غذایی غربی۵ که دارای کالری و چربی بالا و نقصان فیبر غذایی است. مصرف مواد حیوانی که هم فاقد فیبر غذایی بوده و هم نسبت به وزن خود دارای کالری و چربی بسیار بالا هستند۶ و عدم مصرف مواد گیاهی به‌خصوص سبزی‌ها و میوههای خام به میزان فراوان از مشخصات بارز تغذیه ناسالم میباشند.
2. عدم فعالیت بدنی، زندگی در جامعه ماشینی، که به زندگی نشسته معروف بوده، ورزش و فعالیت بدنی روزمره در آن جایی اندک را اشغال کرده و یا اصلاً وجود ندارد.
3. اضافه‌ وزن[۷]، چاقی، به‌خصوص چاقی موسوم به چاقی مرکزی (enteral obesity) یا شکمی
   52% از کودکان و نوجوانانی که دچار اضافه‌ وزن یا چاقی می‌باشند، دارای کبد چرب نیز هستند.[۸]
4. مصرف بالای نوشابه‌های شکردار و همچنین گوشت را با ایجاد بیماری کبد چرب در بزرگسالان مرتبط دانستهاند. [۹]
5. از دیگر غذاهای ناسالم که یا به دلیل داشتن کالری و یا به دلیل اسیدی نمودن بدن در ایجاد التهاب عمومی بدن و در نتیجه اضافه ‌وزن، مقاومت سلولی به انسولین، سندروم متابولیک (بیماری دیابت، بیماری‌های قلب و عروق) نقش دارند و باعث ایجاد کبد چرب نیز میگردند، می‌توان به این موارد اشاره کرد: فست‌فودها، گوشت قرمز و سایر مواد حیوانی، گوشت‌های فراوری‌شده مانند سوسیس و کالباس و ماهی‌دودی و… لبنیات، شیرینیجات، شکر و قند و آرد تصفیه‌شده و سفید، انواع نوشابهها، چیپس، انواع سُس‌های آماده و بسته‌بندی‌شده مانند مایونز و روغن‌ها که به‌ صورت استخراج‌شده از دانههای روغنی عرضه میگردند؛ مانند تمام روغن‌های گیاهی در بازار (به‌استثناء شاید روغن ‌زیتون خالص، روغن دانه کتان و یا روغن شاهدانه) که یا باید از مصرف آن‌ها خودداری نمود و یا همگی باید به مقدار بسیار اندک مصرف گردند.
   مواد غذایی شامل چربی‌های اشباع و یا چربی موسوم به ترانس (Trans fat) و چربی‌های غیراشباع تک‌باندی (Monounsaturated Fats) که به مقدار فراوان در شیر، روغن پالم و به میزانی هم در روغن نارگیل وجود دارند.
   تحقیقات نشان میدهند که هر سه این چربیها در تجمع چربی در کبد و ایجاد کبد چرب نقش دارند.[۱۰]
   چربیهای ترانس به مقدار فراوان در مواد حیوانی و همچنین در بسیاری روغن‌های گیاهی مصرفی وجود دارد.
   لازم به توضیح است که نه‌فقط کالری فشرده و بالا در یک محصول غذایی بلکه نوع و کیفیت ماده غذایی نیز در ایجاد کبد چرب نقش اساسی دارد. ماده غذایی سالم شامل فیبر و ریزمغذی‌های فراوان و مختلف است، در حالی ‌که غذای ناسالم فاقد این مواد بوده و در نتیجه از چربی و کالری بالایی برخوردار است.
6. تعدادی از داروها مانند:
   • آسپرین که به‌طور روزمره و به مقدار بسیار زیاد نه‌تنها توسط پزشکان تجویز بلکه توسط عموم مردم مصرف می‌شود.
   • تتراسیکلین (آنتی‌بیوتیک‌ها)
   • استروئیدها (Glucocorticoids) در اشکال مختلف چه توسط اضافات موجود در مواد حیوانی، چه در شکل داروهای هورمونی و ضدبارداری و چه در ورزشکاران برای افزایش نیروی بدنی و ماهیچه‌سازی و چه به‌ صورت تجویز کورتون برای بیماری‌های خودایمنی
   • تاموکسیفن (Tamoxifen) که در درمان مواردی ‌از سرطان‌های سینه تجویز می‌گردد.
   • متوترکسات Methotrexate که در بسیاری از بیماری‌های خودایمنی و روماتوئیدها تجویز می‌گردد.
   • داروهای ضد HIV و سایر ویروس‌ها
   • برخی از حشره‌کش‌ها و سموم دفع آفات نباتی
   • تقریباً تمام داروها پس از ورود به بدن برای متابولیزه شدن از کبد عبور می‌کنند و این‌ها چه خودشان چه متابولیسم‌های آنان در ایجاد کبد چرب نقش دارند.
7. جراحی‌های کوچک کردن معده برای کاهش وزن که متأسفانه این روزها به دلیل افزایش جهانی بیماری اضافه ‌وزن و چاقی به یک صنعتِ کلان درآمدزایی تبدیل ‌شده است.

اهمیت نقش فلور روده (Microbiota) و PH روده در ایجاد کبد چرب

عدم تعادلِ انواع و تعداد میکروارگانیسم‌ها در روده بزرگ و در نتیجه تغییر PH طبیعی و سالم آن در ایجاد کبد چرب نقشی اساسی و مهم بازی می‌کند. تخمین زده می‌شود که به‌طور طبیعی صد میلیارد میکروارگانیسم مختلف از جمله باکتری‌، ویروس‌ و قارچ‌ در روده انسان همزیستی دارند.
این تعداد حداقل ده برابر تعداد سلول‌های موجود در بدن انسان است. این موجودات نقش حیاتی در سلامت بدن انسان بازی میکنند. بسیاری از ویتامین‌ها، اسیدهای آمینه و پروتئین‌ها و سایر مواد ضروری دیگر برای انسان توسط این باکتری‌ها سنتز و یا بازیافت می‌گردند.
اما مهم‌تر از این‌ها امروزه ثابت‌ شده که این موجودات در تنظیم چربی خون، تنظیم مقاومت و یا حساسیت سلولی به انسولین، ایجاد یا پیشگیری از التهاب عمومی بدن، تأثیر بر سیستم ایمنی و همچنین تأثیر بر بروز ژن‌های مختلف در بدن نقش دارند.
این محیط‌زیست درونی بدن فعالیت متابولیکی ویژه خود را داشته و نقش متابولیکی آن‌ چنان حیاتی است که کل این مجموعه زیست‌محیطی داخل بدن را به شکل یک عضو جدید در بدن انسان ارزیابی می‌نمایند.
تعداد و نوع این باکتری‌ها در وهله اول در اثر نوع رژیم غذایی متغیر است. مفیدترین باکتری‌ها که به‌ سلامت سلول‌های دیواره روده، سنتز، بازیافت و جذب مواد مختلف از روده و سلامت عمومی بدن کمک نموده، اثرات ضدالتهابی عمومی بر بدن دارند، نیاز به مواد غذایی حاوی فیبر قابل ‌هضم و غیر قابل‌ هضم فراوان دارند که تنها با رژیم غذایی گیاهی قابل تأمین است. خطرناک‌ترین باکتری‌ها که ایجاد گاز متان و سولفور هیدروژن نموده و در ایجاد التهاب عمومی بدن، مقاومت سلولی به انسولین، کبد چرب و حتی سرطان روده بزرگ نقش دارند، در اثر فعل‌ و انفعالات متابولیکی باکتری‌ها با مواد حیوانی است که ایجاد میگردند.
باکتری‌های موجود در روده در متابولیسم چربی‌های بدن و کلسترول نیز نقش داشته با تأثیر بر سنتز و ترشح صفرا، ترشح هورمون‌ها و عمل هضم و جذب، تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر روی سلامت عمومی بدن و سلامت کبد دارند. تعداد، چگونگی، نوع و ترکیب این باکتری‌ها بر عمل کبد، سلامت آن، ایجاد بیماری‌های کبدی و پیشرفت یا عدم پیشرفت بیماری‌های کبد، از جمله کبد چرب و سیروز کبدی، مؤثرند.
تأثیر تغییر فلور روده از حالت نرمال و فیزیولوژیک بر ایجاد بیماری‌های مزمن کبدی برای اولین بار در هشتاد سال پیش در مقالات و ژورنال‌های پزشکی و عملی ذکر گردید[۱۱و۱۲] و اگرچه پس ‌از آن توسط جامعه پزشکی نادیده گرفته شد، اما در چند سال اخیر خوشبختانه اهمیت این موضوع مورد توجه جامعه علمی قرارگرفته، تحقیقات و مطالعات فراوانی در ژورنال‌های علمی و پزشکی به بحث و بررسی در این‌‌باره می‌پردازند.
تغذیه ناسالم، فقر فیبر غذایی و در نتیجه تغییر PH و فلور روده که همچنین در اثر داروهای مصرفی مانند هورمون‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها و مواد شیمیایی اضافه‌شده به خاک و آب و محیط اطراف ما در اشکال مختلف و همچنین وسواس جامعه مدرن در استریلیزه کردن که باکتری‌های طبیعی محیط اطراف ما را از بین می‌برد، همگی در تغییر، تنوع، تعداد و نوع باکتری‌های موجود در فلور روده نقش دارند. ترکیبات و متابولیت‌هایی که باکتری‌های خاص روده در این شرایط ناسالم ایجاد می‌کنند شامل آمونیا، الکل، استالدئید، فنل‌ها و بنزودیازپینها می‌باشند که در نهایت باید توسط کبد تجزیه شوند و همگی جزو سموم کبدی هستند.
علاوه بر این لیپوساکاریدهای (Lipopolysaccharide) باکتری‌ها که توسط برخی باکتری‌های روده در شرایط غیرطبیعی و سالم ترشح می‌شوند، در نهایت به سلول‌های کوپفر کبدی متصل شده و باعث شروع یک ‌رشته فعل‌ و انفعالات التهابی می‌گردند که همگی به‌طور مستقیم در ایجاد التهاب مستقیم در کبد نقش دارند.[۱۳]
همان‌طور که ذکر شد نقش این باکتری‌ها علاوه بر ایجاد کبد چرب در ایجاد چاقی و مقاومت سلولی به انسولین نیز شناخته‌ شده است.[۱۴]
به ‌عنوان ‌مثال (TMAO(Timothy amine که در ایجاد بیماری‌های قلبی و همچنین کبد چرب نقش دارد، توسط باکتری‌های روده از کولین (Choline) موجود در تخم‌مرغ و کارنیتین (Carnitine) موجود در گوشت قرمز ایجاد می‌شود. TMAO همچنین در ایجاد التهاب عمومی بدن نقش دارد. این ماده در افراد گیاهخوار به دلیل عدم وجود باکتری‌های سنتزکننده آن تولید نمی‌گردد.
فیبر غذایی به‌خصوص فیبر غیر قابل ‌هضم که غذای واقعی و سالم باکتری‌های فلور روده است، برعکس اثر ضدالتهابی در بدن داشته، با ایجاد حساسیت سلولی به انسولین و ایجاد تعادل در سوخت‌وساز چربی‌ها به کاهش وزن و درمان کبد چرب کمک می‌کند.

به‌طور خلاصه عوامل به‌وجودآورنده کبد چرب:

1. غذا
2. غذا
3. غذا
   و در نتیجه تغییر فلور روده و سایر مکانیسم‌های التهابی‌زایی به دنبال رژیم غذایی ناسالم
4. عدم فعالیت بدنی و زندگی نشسته
5. عدم فعالیت بدنی و زندگی نشسته
   و چاقی و التهاب ایجادشده درنتیجه‌ آن
   به خاطر داشته باشیم که اولین علائم اختلال کبد چرب و ذخیره چربی در کبد، در جنین‌هایی که از مادران با اضافه ‌وزن یا دارای دیابت دوران حاملگی به دنیا می‌آیند، دیده می‌شود.
6. برخی داروها چنان‌که ذکر شد
7. جراحی‌های کاهش وزن

درمان:

درمان کبد چرب رفع عوامل به‌وجودآورنده آن است. اگرچه کمپانی‌های داروسازی سخت مشغول تحقیقات بر روی یافتن قرص و دارویی برای درمان کبد چرب، که امروزه بالاترین شمار بیماران کبدی در جهان را به خود اختصاص داده، هستند تا بدین ‌وسیله بازار کلانی برای فروش و سوددهی ایجاد کنند، اما واقعیت ساده و بسیار ارزان این است که با چند تغییر روش ساده به‌راحتی می‌توان کبد چرب را درمان کرد. این تغییرات نه‌تنها درمان کبد چرب را تضمین کرده بلکه سلامت کل بدن، حس سبکی و سلامت، سلامت قلب و رگ‌ها، سلامت دستگاه گوارش، مفاصل، استخوان‌ها، همه و همه را نیز به ارمغان خواهند آورد.

1. تغذیه سالم بر اساس گیاه‌خواری؛ یعنی تغذیه گیاهی سالم. تحقیقات نشان دادهاند که تغذیه گیاهی در پیشگیری و درمان کبد چرب نقش اساسی دارد.
   کبد چرب در نتیجه‌ تجمع تدریجی‌ تری‌گلیسیریدها در بافت کبدی به ‌واسطه‌ ازدیاد انتقال چربی به کبد به وجود میآید که خود در نهایت نتیجه تغذیه ناصحیح، مصرف غذاهای چرب، اضافه‌خواری (پرخوری) و مصرف فراوان غذاها با میزان چربی بالا مانند مواد حیوانی است.
   در بسیاری منابع کاهش وزن را درمان کبد چرب دانسته‌اند، در حالی ‌که باید توجه داشت که اضافه‌ وزن و چاقی خود بیماری‌ای است که سمپتوم یا نشانه اختلالات متابولیکی بدن در نتیجه‌ تغذیه ناصحیح و روش ناسالم زندگی است.
   بنابراین ریشه هر دو بیماری چاقی و کبد چرب یکسان بوده، درمان یا تصحیح یکی نتیجتاً باعث درمان دیگری نیز می‌گردد. چنان‌که هم کبد چرب و هم چاقی همچنین با سندروم متابولیک التهاب عمومی بدن، اختلالات متابولیکی و مقاومت سلولی به انسولین (بیماری دیابت) مرتبط بوده، تصحیح رژیم غذایی و روش زندگی اثر چشمگیری بر درمان کلیه این اختلالات خواهد گذاشت.
   تغذیه گیاهی به دلیل این‌که دارای فیبر غذایی بالا و چربی کم و در نتیجه کالری کمتر نسبت به غذاهای حیوانی میباشد، در کاهش وزن و همچنین در درمان کبد چرب نقش اساسی عهدهدار است. [۱۵]
   گیاهان همچنین به دلیل وجود منیزیم، پتاسیم و آنتی‌اکسیدان‌های فراوان در کل اثر ضدالتهابی در بدن داشته، با افزایش حساسیت سلولی به انسولین در درمان اختلالات متابولیکی و سندروم متابولیک و در نتیجه درمان کبد چرب نقش اساسی دارند.[۱۶]
   از آن‌جا که کبد چرب اکثراً و به‌طور عموم در افرادی که دارای اضافه‌ وزن هستند به وجود میآید (اگرچه کبد چرب بیماری تغذیه نادرست و عدم فعالیت بدنی بوده و لزوماً برای پیدایش خود به وزن افراد توجه نمیکند) کاهش تدریجی وزن به کمک رژیم غذایی گیاهی و روش زندگی سالم (ورزش و فعالیت بدنی هرروزه، خواب و استراحت کافی) بهترین پیشگیری و درمان این بیماری است.
   لازم به ذکر است که سایر روش‌های کاهش وزن از جمله جراحی‌های کوچک نمودن معده و از این قبیل، اگرچه در ابتدا سیر حرکت بیماری را کند می‌کند، اما در درازمدت نتیجه معکوس بر کار کبد و بدتر کردن بیماری دارد. از جمله رژیم‌های غذایی معروف به Low Carb که بر مبنای مصرف پروتئین حیوانی بالاست، باعث کاهش وزن می‌شوند، اما اثرات مخربی بر کار کبد و ایجاد کبد چرب دارند. رژیم غذایی گیاهی نه‌تنها باعث کاهش وزن می‌گردد بلکه میزان تجمع چربی در خون و در نتیجه در کبد را کاهش داده، می‌تواند باعث پیشگیری و یا بهبود کبد چرب شود.[۱۷]
   چنان‌که ذکر شد رژیم گیاهی همچنین با کاهش مقاومت سلولی به انسولین [۱۸] یکی از عوامل اصلی ایجاد گسترش کبد چرب را از بین برده و مقادیر فراوان آنتی‌اکسیدان‌های موجود در رژیم گیاهی سالم خاصیت ضدالتهابی و حفاظت بالا نسبت به رژیم‌های گوشت‌خواری و همه‌چیزخواری دارد. [۱۹و۲۰]
   از طرفی می‌دانیم که تجمع آهن در بدن باعث ایجاد استرس اکسیداتیو و بالا رفتن مقاومت سلولی به انسولین می‌شود. رژیم‌های غذایی گیاهی در کل از تجمع آهن اضافی در بدن جلوگیری می‌کنند[۲۱] و این خود یکی دیگر از مکانیسم‌های ضدالتهابی رژیم‌های گیاهی در بدن است که در پیشگیری و درمان کبد چرب نقش دارد.
2. ورزش-فعالیت بدنی:
   علاوه بر تغییر رژیم غذایی که نقش اساسی و عمده در درمان کبد چرب دارد، ورزش و افزایش فعالیت بدنی برای درمان کبد چرب و برای سلامت کلی بدن حیاتی است. از زندگی نشسته پرهیز کنید. هر نوع ورزش که مناسب وقت و علاقه‌تان است را انتخاب کنید: بین سه تا چهار بار در هفته، بین نیم تا یک ساعت یا بیشتر پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، کوهنوردی و شنا.
3. پرهیز از الکل و سایر سموم کبدی که به‌ صورت انواع داروهای شیمیایی با نسخه یا بدون نسخه پزشک تجویز می‌گردد. همچنین مقادیر معتنابهی از گیاهان دارویی به همراه خود سموم مختلف را وارد بدن کرده که باید توسط کبد تجزیه و از بدن خارج گردند و پرهیز یا دقت در انتخاب و مصرف آن‌ها از اهمیت حیاتی برخوردار است.
4. خواب و استراحت کافی برای ترمیم و بازسازی بدن، خروج سموم، متعادل و آرام کردن مغز و اعصاب و reset کردن کل بدن ضروری است.
   کمبود خواب باعث ترشح هورمون‌های استرس از جمله کورتیزول می‌شود که هورمونی چربی‌ساز بوده و همچنین از ورود قند خون به سلول‌ها توسط انسولین جلوگیری می‌کند و در نتیجه به تداوم یا ایجاد کبد چرب کمک می‌نماید.
   کم‌خوابی و وجود هورمون‌های استرس همچنین به دلایل فیزیولوژیک تمایل فرد به مصرف مواد قندی و چربی‌ها را اضافه نموده، در طولانی‌مدت می‌تواند باعث اضافه‌ وزن و ایجاد کبد چرب شود.

خلاصه پیشگیری و درمان کبد چرب:

چنان‌چه ذکر شد کبد چرب در 75% افرادی که دارای اضافه‌ وزن هستند دیده می‌شود. کاهش وزن صحیح و تدریجی به کمک تغییر رژیم غذایی به رژیم گیاه‌خواری و نیز افزایش فعالیت بدنی باعث پیشگیری از ابتلا و همچنین درمان این بیماری می‌گردد.
تغذیه صحیح شامل حذف شکر، حذف انواع روغن و غذاهای سرخ‌شده، پرهیز از غذاهای فراوری‌شده، پرهیز از نوشابه‌های مختلف، مواد کنسروی و بسته‌بندی‌شده و تهیه‌شده در کارخانه‌ها و حذف کامل مواد حیوانی.
مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها به مقدار بالا و حتی‌الامکان به‌ صورت خام، مصرف مغزها و دانه‌ها به‌ صورت خام.
مصرف سایر مواد غذایی نسبتاً سالم گیاهی مانند حبوبات به‌خصوص به‌ صورت جوانه‌زده و مصرف مواد نشاسته‌ای مانند غده‌های زیرزمینی گیاهی (هویج، چغندر، شلغم، سیب‌زمینی) البته به مقدار کمتر.
مصرف سبزی‌های بخارپز برای افرادی که تمایل به مصرف غذاهای پخته دارند بهترین گزینه در مقابل غذاهای سرخ‌شده و یا فست‌فودهاست.
فعالیت بدنی جزء جدایی‌ناپذیر روش زندگی سالم برای پیشگیری و درمان کبد چرب و بسیاری دیگر از بیماری‌هایی است که بشر امروز بدان مبتلاست.
پرهیز از هر آن‌چه سمیّت بدن و کار کبد برای تجزیه و متابولیسم سموم را افزون‌تر می‌کند؛ مانند مصرف داروهای مختلف از جمله مصرف داروهای گیاهی که باید در انتخاب و مصرف آن‌ها دقت فراوان به خرج داد.
کبد چرب نیز مانند بسیاری دیگر از بیماری‌هایی که امروزه گریبان‌گیر بشر است به‌آسانی و با تغییر روش تغذیه و روش زندگی قابل ‌پیشگیری و درمان است.
بهانه را کنار بگذاریم و سالم زندگی کنیم. امروزه بزرگ‌ترین نیاز جامعه بشری وجود انسان‌های سالم است؛ انسان‌هایی که سلامت را در ساده خوردن و ساده زیستن و پیروی از قوانین طبیعت می‌دانند. طبیعت یک بدن هوشمند و توانا و درمانگر، نور روشنی‌بخش آفتاب، غذای ساده و قابل حصول برای بشر یعنی میوه‌ها و سبزی‌ها و پیام شفقت و مهربانی و مهرورزی را به ما ارزانی داشته است. این حقیقت حیات را ببینیم و درک کنیم و راه خود را از کج‌فهمی‌ها و کج‌بینی‌ها و کج‌روی‌های زندگی و تغذیه ماشینی و درمان‌های کاذب به راه سادگی و طبیعت و ایمان به خود و بدن هوشمند خود بازگردانیم و سالم و شادمان زندگی کنیم.
دکتر زرین آذر
پزشک فعال حقوق حیوانات و محیط زیست
متخصص تغذیه
دارای بورد فوق تخصص در بیماریهای دستگاه گوارش ٬ کبد و کیسه ی صفرا
تاریخ June 30 2020

برای شنیدن مصاحبه با دکتر زرین آذر در مورد کبد چرب اینجا را کلیک کنید

منابع (References)

1) Introducing Our Next Epidemic/ Fatty Liver disease. John Hopkins medicine inside traet (summer 2011)
www.hopkinsmedicine.org/news/publications/inside-tract/inside-tract-summer-2011 Introducing –our-next-epidemic-Fatty-liver-disease.
2) A.Gastaldelli, et al. Relationship Between Hepatic/ Visceral Fat and Hepatic Insulin Resistance in Nondiabetic and Type 2 Diabetic Subjects. Gastroenterology; 133(2)(2007): 496-506
3) A.M.J.Gastro. volum.109. July 2014; 1020-1025 Mortality from Chronic Liver Disease in Diabetes.
Giacomo Zoppini/ MD/ PhD ugo Fedeli; MD; et al.
4) Mecullough AJ. Update on Nonalcoholic Fatty Liver Disease: an Overview.
J.Gastroenterol Hepatol. 2002; 17: 1136-1143
5) Wendy H. Oddy BA PPsel; mPH, PhD, et al. The Western Dietary Pattern is Prospectively Associated with Nonalcoholic Fatty Liver Disease in Adolessence
Am.J.Gastro vol.108 may 2013 778-785
6) Johnson L,Mander AP, Jones LR, et al. Energy–dense, Low Fiber ,Hi Fat Dietary Pattern is Associated with Increased Fatness in Children
Am J Clin Nut 2008; 87: 846-54

7) See # 6 above
8) De Ferranti SD, Osganian SK. Epidemiology of Pediatric Metubolic Syndrome and Type 2 Diabetes Mellitus.
Diab vasc dis Res 2007; 4: 283-4
9) Zelber –Sagi S, nitzan-kaluski D, Goldsmith R, et al. Long Term Nutritional/ Intake and the Rise for Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD):
A Population based study.
J Hepatol 2007; 47: 711-716
10) Tetri LH Basaranoglu M Brunt EM, et al
Severe NAFLD with Hepatic Necro-inflammatory Changes in Trans Fat Fed Subjects.
Am J Physio Gastro Liver Physio 2008; 295: G987-G495
11) Hoefert B uber die bakterienbefunde im dnodenal saft von gesunden und Kraken. Zechr kiln med 1941; 92: 221-235
12) Abu-shanab A, Quigley EM.
The Role of The Gut Microbiota in Nonalcoholic Fatty Liver Disease. Nat Rev. Gastroenterol Hepatol 2010; 7: 691-701.
13) رجوع کنید به شماره 12
14) Sabate JM, Jouet P, Harnois F, et al. High Prevalence of Small Intestinal Bacterial over – Growth in Patents with Morbid Obesity: A Contributor to Severe Hepatic Steatosis. obes surg 2008; 18: 371-7
15) Barnard ND, Seialli AR, Turner MC-Grievy G, Lanou AJ, Glass J. The Effect of Low Fat Plant Based Dictary Intervention on Body wt, Metabolism and Insulin Sensitivity. Am J med. 2005; 118: 991-997
16) رجوع کنید به شماره 15
17) Mach T. Fatty liver- Current look at the old disease. Med Sci Monit. 2000; 6:209-216
18) Kuo CS, Lai NS, Ho LT, Lin CL NS/HO LT/Lin CL. Insulin Sensitivity in Chinese ovo-lactovegeterians Compared with Omnivores.
Eur J Clin Nutr 2004; 58: 312-316
19) Szeto YT, Kwok TC, Benzie IF.
Cellects of a Long-term Vegetarian Diet on Biomankers of Antioxidant Status and Cardiovascular Disease Risk.
Nutritton. 2004; 20: 863-866
20) Gawrieh S, Opera EC, Koch TR. Oxidative Stress in Nonalcoholic Fatty Liver Disease: Pathogenesis & Anti-oxidant Therapies. J Investing Med. 2004; 52:506-514
21) Hua NW, Stoohs RA, Facchini FS.
Low Iron Status and Enhanced Insulin Sensitivity in Lacto-ovo Vegeterians Br J Nutr. 2001; 86: 515-519
22) Cortez–Pinto H, Camilo ME. Non-alcoholic Fatty Livre Disease/ Non-alcoholic Steatohepatitis (NAFLD/NASH): diagnosis and clinical course. Best Pract Res Clin Gastroentrol. 2004; 18: 1089-1104